Upadłość gospodarcza przedsiębiorcy

Upadłość przedsiębiorcy regulują przepisy ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe i naprawcze (Dz. U. 2003 nr 60 poz. 535).

Upadłość przedsiębiorcy – czym jest?

Upadłość przedsiębiorcy może być ogłoszona przez Sąd w postępowaniu upadłościowym w przypadku stwierdzenia niewypłacalności przedsiębiorcy. Przedsiębiorca jest niewypłacalny jeżeli nie wykonuje swoich wymagalnych zobowiązań. Przedsiębiorcę będącego osobą prawną (albo jednostką organizacyjną nie posiadającą osobowości prawnej, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną) uważa się za niewypłacalnego także wtedy, gdy jego zobowiązania przekroczą wartość jego majątku, nawet wówczas, gdy na bieżąco te zobowiązania wykonuje. Postępowanie upadłościowe może być wszczęte na wniosek przedsiębiorcy lub na wniosek jego wierzyciela.

Wniosek o upadłość firmy

Sąd może oddalić wniosek o ogłoszenie upadłości, jeżeli opóźnienie w wykonaniu zobowiązań nie przekracza trzech miesięcy, a suma niewykonanych zobowiązań nie przekracza 10% wartości bilansowej przedsiębiorstwa dłużnika, chyba że niewykonanie zobowiązań ma charakter trwały albo gdy oddalenie wniosku może spowodować pokrzywdzenie wierzycieli. Ponadto, Sąd może oddalić wniosek o ogłoszenie upadłości w razie stwierdzenia, że majątek dłużnika jest obciążony hipoteką, zastawem, zastawem rejestrowym, zastawem skarbowym lub hipoteką morską w takim stopniu, że pozostały jego majątek nie wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania.

Sąd jest obowiązany oddalić wniosek o ogłoszenie upadłości, jeżeli majątek niewypłacalnego dłużnika nie wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania.

Postępowanie upadłościowe jest prowadzenie przez Sąd w taki sposób, aby roszczenia wierzycieli mogły zostać zaspokojone w jak najwyższym stopniu, a jeśli racjonalne względy na to pozwolą – dotychczasowe przedsiębiorstwo przedsiębiorcy zostało zachowane.

Rodzaje upadłości

Upadłość może być upadłością polegającą na likwidacji majątku przedsiębiorcy, co skutkuje zakończeniem działalności gospodarczej przedsiębiorcy oraz podziałem całego jego majątku pomiędzy wierzycieli albo upadłością związaną z zawarciem układu z wierzycielami, co skutkuje dalszym prowadzeniem działalności gospodarczej przez przedsiębiorcę i częściowym, zgodnie z zawartym układem, zaspokojeniem wierzycieli.

Postępowanie upadłościowe

Wniosek o ogłoszenie upadłości może zgłosić przedsiębiorca lub każdy z jego wierzycieli. Przedsiębiorca jest obowiązany, nie później niż w terminie dwóch tygodni od dnia, w którym wystąpiła podstawa do ogłoszenia upadłości, a zatem od dnia kiedy stał się niewypłacalny, zgłosić w sądzie wniosek o ogłoszenie upadłości. W przypadku nie złożenia wniosku w terminie na przedsiębiorcy ciąży odpowiedzialność odszkodowawcza, a ponadto sąd może w stosunku do przedsiębiorcy orzec zakaz prowadzenia działalności gospodarczej. Uczestnikami postępowania o ogłoszenie upadłości jest wierzyciel, który złożył wniosek o ogłoszenie upadłości oraz przedsiębiorca.

Po złożeniu wniosku o ogłoszenie upadłości przez przedsiębiorcę sąd niezwłocznie dokonuje zabezpieczenia jego majątku. Zabezpieczenie majątku przedsiębiorcy następuje przez ustanowienie tymczasowego nadzorcy sądowego. Jeżeli wniosek o ogłoszenie upadłości składa wierzyciel sąd dokonuje zabezpieczenia majątku dłużnika, jeżeli wierzyciel uprawdopodobni, że istnieją przesłanki do ogłoszenia upadłości.

Sąd zwołuje wstępne zgromadzenie wierzycieli, jeżeli istnieją podstawy do zawarcia układu z wierzycielami, chyba że oczywiste jest, że dalsze postępowanie może być prowadzone tylko w celu likwidacji majątku upadłego. Nie zwołuje się wstępnego zgromadzenia wierzycieli, jeżeli z okoliczności sprawy wynika, że jego przeprowadzenie pociągałoby za sobą nadmierne koszty, jak również gdy suma spornych wierzytelności przekracza 15% ogólnej sumy wierzytelności. Instytucja wstępnego zgromadzenia wierzycieli istnieje w celu zebrania opinii wierzycieli co do kierunku prowadzenia postępowania upadłościowego, a także co do kandydatów na syndyka, nadzorcę sądowego lub zarządcę gdy liczba wierzycieli nie jest znaczna. Na wstępnym zgromadzeniu wierzycieli może także dojść do zawarcia układu. We wstępnym zgromadzeniu wierzycieli mają prawo uczestniczyć dłużnik, tymczasowy nadzorca sądowy albo zarządca przymusowy ustanowieni w postępowaniu zabezpieczającym oraz wierzyciele, których wierzytelności stwierdzone są tytułami egzekucyjnymi oraz wierzyciele, których wierzytelności są bezsporne lub uprawdopodobnione i którzy zostali dopuszczeni do udziału w zgromadzeniu przez sąd.

Ogłoszenia upadłości

Jeżeli istnieją przesłanki upadłości, sąd wydaje postanowienie o ogłoszeniu upadłości w terminie dwóch miesięcy od daty złożenia wniosku. Data wydania postanowienia sądu o ogłoszeniu upadłości jest datą upadłości. Postanowienie o ogłoszeniu upadłości podaje się niezwłocznie do publicznej wiadomości przez obwieszczenie w Monitorze Sądowym i Gospodarczym oraz opublikowanie w dzienniku o zasięgu lokalnym.
Wierzyciel osobisty upadłego, który chce uczestniczyć w postępowaniu upadłościowym a niezbędne jest ustalenie jego wierzytelności, powinien w terminie oznaczonym w postanowieniu o ogłoszeniu upadłości zgłosić swoje wierzytelności sędziemu komisarzowi. Po upływie terminu do zgłoszenia wierzytelności i sprawdzeniu zgłoszonych wierzytelności syndyk, nadzorca sądowy albo zarządca sporządza listę wierzytelności. Jeżeli wierzytelność została zgłoszona przez wierzyciela po upływie terminu wyznaczonego do zgłaszania wierzytelności, bez względu na przyczynę opóźnienia, czynności już dokonane w postępowaniu upadłościowym są skuteczne wobec tego wierzyciela, a jego uznaną wierzytelność uwzględnia się tylko w planach podziału funduszów masy upadłości sporządzonych po jej uznaniu. Jeżeli natomiast wierzytelność zgłoszono po zatwierdzeniu ostatecznego planu podziału funduszów masy upadłości, pozostawia się ją bez rozpoznania.

Masa upadłości

Z dniem ogłoszenia upadłości majątek upadłego staje się masą upadłości, która służy zaspokojeniu wierzycieli upadłego.

Jeżeli ogłoszono upadłość obejmującą likwidację majątku upadłego, upadły jest obowiązany wskazać i wydać syndykowi cały swój majątek, a także wydać wszystkie dokumenty dotyczące jego działalności, majątku oraz rozliczeń, w szczególności księgi rachunkowe, inne ewidencje prowadzone dla celów podatkowych i korespondencję. W razie ogłoszenia upadłości z możliwością zawarcia układu, jeżeli sąd nie nałoży na upadłego dalej idących obowiązków, upadły jest obowiązany udzielać sędziemu-komisarzowi i nadzorcy sądowemu wszelkich potrzebnych wyjaśnień dotyczących jego majątku objętego postępowaniem, jak również umożliwić nadzorcy sądowemu zapoznanie się z przedsiębiorstwem upadłego, a w szczególności z jego księgami rachunkowymi.

Jeżeli ogłoszono upadłość obejmującą likwidację majątku upadłego, upadły traci prawo zarządu oraz możliwość korzystania i rozporządzania mieniem wchodzącym do masy upadłości. Czynności prawne upadłego dotyczące mienia wchodzącego do masy upadłości, wobec którego upadły utracił prawo zarządu, są nieważne. Spełnienie świadczenia do rąk upadłego pozbawionego prawa zarządu masą upadłości dokonane po obwieszczeniu o ogłoszeniu upadłości w Monitorze Sądowym i Gospodarczym nie zwalnia z obowiązku spełnienia świadczenia do masy upadłości.

Jeżeli ogłoszono upadłość z możliwością zawarcia układu, zarząd mieniem wchodzącym do masy upadłości sprawuje zarządca, przy czym sąd może ustanowić zarząd sprawowany przez upadłego (zarząd własny) co do całości lub części majątku upadłego. Zarząd własny upadły sprawuje pod nadzorem nadzorcy sądowego.

Skutki prawne ogłoszenia upadłości

Po ogłoszeniu upadłości nie można obciążyć składników masy upadłości prawem zastawu, zastawu rejestrowego i zastawu skarbowego ani dokonać wpisu w księdze wieczystej lub rejestrze dotyczącego tych składników celem zabezpieczenia wierzytelności, chociażby powstała ona przed ogłoszeniem upadłości.

Nieważne są postanowienia umów zastrzegające na wypadek ogłoszenia upadłości zmianę lub rozwiązanie stosunku prawnego, którego stroną jest upadły.

Spadki otwartego po ogłoszeniu upadłości, do których powołany został upadły, wchodzą do masy upadłości, a spadek uważa się za przyjęty z dobrodziejstwem inwentarza. Umowa zbycia całości lub części spadku albo całości lub części udziału spadkowego zawarta przez upadłego po ogłoszeniu upadłości jest nieważna. Nieważna jest też dokonana przez niego czynność rozporządzająca udziałem w przedmiocie należącym do spadku, jak i jego zgoda na rozporządzenie udziałem w przedmiocie należącym do spadku przez innego spadkobiercę.

W razie ogłoszenia upadłości jednego z małżonków wspólność ustawowa między małżonkami ustaje z mocy prawa z dniem ogłoszenia upadłości, a majątek wspólny wchodzi do masy upadłości. Podział majątku wspólnego po ogłoszeniu upadłości jednego z małżonków jest wyłączony.

Z dniem ogłoszenia upadłości bezskuteczne w stosunku do masy upadłości są czynności prawne oraz ugody sądowe, uznania powództwa i zrzeczenia się roszczenia dokonane przez upadłego w ciągu roku przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości, którymi rozporządził on swoim majątkiem, jeżeli dokonane zostały nieodpłatnie albo odpłatnie, ale wartość świadczenia upadłego przewyższa w rażącym stopniu wartość świadczenia otrzymanego przez upadłego lub zastrzeżonego dla upadłego lub dla osoby trzeciej.
Bezskuteczne stają się również zabezpieczenie i zapłata długu niewymagalnego, dokonane przez upadłego w terminie dwóch miesięcy przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości.

Bezskuteczne w stosunku do masy upadłości staja się czynności prawne odpłatne dokonane przez upadłego w terminie sześciu miesięcy przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości z małżonkiem, krewnym lub powinowatym w linii prostej, krewnym lub powinowatym w linii bocznej do drugiego stopnia włącznie albo z przysposobionym lub przysposabiającym, a w przypadku upadłego, będącego spółką lub osobą prawną, czynności dokonane z jej wspólnikami, ich reprezentantami lub ich małżonkami, jak również ze spółkami powiązanymi, ich wspólnikami, reprezentantami lub małżonkami tych osób oraz czynności dokonanych ze spółką dominującą.

Zaspokojenie wierzycieli

Zastawnik zastawu rejestrowego może zaspokoić się z przedmiotu zastawu przez jego przejęcie albo zbycie w trybie określonym w art. 24 ustawy z dnia 6 grudnia 1996 r. o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów, jeżeli umowa o ustanowienie zastawu przewiduje taki sposób zaspokojenia zastawnika.

Pozostali wierzyciele zaspokajani są z funduszy uzyskanych z likwidacji masy upadłości, z dochodów uzyskanych z prowadzenia lub wydzierżawienia przedsiębiorstwa upadłego oraz z odsetek od tych sum zdeponowanych w banku, przy czym sumy uzyskane ze zbycia rzeczy i praw obciążonych hipoteką, zastawem, zastawem rejestrowym, zastawem skarbowym i hipoteką morską przeznacza się na zaspokojenie wierzycieli, których wierzytelności były zabezpieczone na zbytych rzeczach lub prawach z zachowaniem przepisów ustawy. Kwoty pozostałe po zaspokojeniu tych wierzytelności wchodzą do funduszy masy upadłości.

Wierzytelności i należności podlegające zaspokojeniu z funduszy masy upadłości dzieli się na następujące kategorie:

1. Kategoria pierwsza – koszty postępowania upadłościowego, należności z tytułu składek na ubezpieczenie emerytalne, rentowe i chorobowe pracowników, należności ze stosunku pracy, należności rolników z tytułu umów o dostarczenie produktów z własnego gospodarstwa rolnego za ostatnie dwa lata, renty należne za wywołanie choroby, niezdolności do pracy, kalectwa lub śmierci, ciążące na upadłym zobowiązania alimentacyjne, należności powstałe wskutek czynności syndyka albo zarządcy, należności z zawartych przez upadłego przed ogłoszeniem upadłości umów wzajemnych, których wykonania żądał syndyk albo zarządca, należności z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia masy upadłości oraz należności, które powstały z czynności upadłego dokonanych za zgodą nadzorcy sądowego;
2. Kategoria druga – podatki, inne daniny publiczne oraz nie podlegające zaspokojeniu w kategorii pierwszej należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne należne za ostatni rok przed datą ogłoszenia upadłości wraz z należnymi od nich odsetkami i kosztami egzekucji;
3. Kategoria trzecia – inne wierzytelności, jeżeli nie podlegają zaspokojeniu w kategorii czwartej, wraz z odsetkami za ostatni rok przed datą ogłoszenia upadłości, z odszkodowaniem umownym, kosztami procesu i egzekucji
4. Kategoria czwarta – odsetki, które nie należą do wyższych kategorii w kolejności, w jakiej podlega zaspokojeniu kapitał, a także sądowe i administracyjne kary grzywny oraz należności z tytułu darowizn i zapisów.Syndyk zaspokaja należności pierwszej kategorii za zgodą sędziego-komisarza w miarę wpływu do masy upadłości stosownych sum; jeżeli należności te w ten sposób nie będą zaspokojone, zostaną zaspokojone w drodze podziału funduszy masy upadłości. Ciążące na upadłym zobowiązania alimentacyjne syndyk zaspokaja w przypadających terminach ich płatności każdemu uprawnionemu do wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę. Koszty postępowania upadłościowego pokrywane są niezwłocznie w miarę posiadanych funduszy.

Jeżeli suma przeznaczona do podziału nie wystarcza na zaspokojenie w całości wszystkich należności, należności dalszej kategorii zaspokaja się dopiero po zaspokojeniu w całości należności poprzedzającej kategorii, a gdy majątek nie wystarcza na zaspokojenie w całości wszystkich należności tej samej kategorii, należności te zaspokaja się stosunkowo do wysokości każdej z nich.

Masz pytania dotyczące postępowania upadłości Twojej firmy? Skorzystaj z obsługi prawnej naszej kancelarii.